De islam rekent met eigen verouderde ideeën af: Yusuf Celik en Önder Kaya

“Moslims zouden zich soms moeten schikken naar de norm, omdat het een groter goed dient,” aldus godsdienstfilosoof Yusuf Celik, PhD-student aan de Universiteit van Edinburgh in Schotland. Een gesprek met de hermeneut over hoe de Koran te interpreteren. Koranverzen als “(O mensen) Als zij zich afkeren (van het geloof), grijpt hen dan en doodt hen waar jullie hen vinden” (4: 89) dienen contextueel gelezen te worden zonder als lezer direct te denken persoonlijk te worden aangesproken. Celik stelt dat de traditionele islam altijd in beweging is en niet-statisch is, in tegenstelling tot wat fundamentalisten geloven. “De traditie is voortschrijdend en rekent met eigen verouderde ideeën af,” aldus Celik stellig. Nieuwe of moderne problemen als harddrugs worden in de traditionele, geschiedelijke islam behandeld door te zoeken naar gelijkenissen in de Koran (analogie). Zo kunnen uit verzen over het drinken van wijn bijvoorbeeld basisregels worden onttrokken dat alles dat de geest bedwelmd, vermeden dient te worden (haraam). Over het salafisme, dat door sommigen als de fundamentalistische variant binnen de islam wordt gezien en in sommige opzichten anachronistisch is, moet men terughoudend oordelen. Celik: “Sommige salafisten zijn bijvoorbeeld politiek georiënteerd en anderen niet. De ervaring vernederd te zijn met het verlies van het historische kalifaat en het romantiseren en idealiseren van het verleden kan leiden tot radicalisme, zo wordt door Celik verondersteld. Deze neiging is in de Europese traditie geen onbekend fenomeen. Ahmad ibn Hanbal - één van de stichters van de vier rechtsscholen in de soennitische islam - wordt door Celik en Kaya uitgelicht om te illustreren hoe een anachronistisch wereldbeeld kan leiden tot absurditeiten in het heden, die volgens wijlen publicist Christopher Hitchens zelfs geridiculiseerd moeten worden juist vanwege de absurditeit. Celik en Kaya sprak verder onder meer over Aristoteles, de islamitische filosofie van Avicenna, Ghazali en Averroes, maar ook over denkers uit de scholastiek (Thomas van Aquino) of Verlichting (David Hume). Ook passeren denkers dichterbij huis als Jordan Peterson en Sid Lukkassen de revue. Besproken wordt tenslotte of en hoe de hanafitische rechtsschool binnen de islam, die wordt beleden in onder andere Bosnië en Turkije, verenigbaar is met het verlichtingsdenken in Europa en dat in deze rechtsschool mogelijk oplossingen liggen besloten voor alledaagse problemen die wordt ervaren met de islam in Nederland. Celik en Kaya stellen zich uiteindelijk de vraag of het nog goed gaat komen met het islamdebat in Nederland, dat uitersten behandeld en weinig ruimte laat voor nuance.