Bir Düşünce Deneyi: Nobel Bir Arşiv Etiketine mi Dönüşüyor? Nobel Ödül Sürecinin Uzaması Ne Anlama Geliyor?

Bilginin bu kadar hızlı çoğaldığı bir zamanda Nobel ödüllerini alanların daha genç olmasını beklersiniz değil mi? Yapay zeka ile birlikte zihnimizin sınırlarının genişlediği bu dönemde ben de bunun böyle olacağını düşünmüştüm. Oysa yanılmışım; durum bunun tam tersiymiş.

Araştırmalar gösteriyor ki, özellikle fizik, kimya ve tıp gibi temel bilimlerde, Nobel alan bilim insanlarının ortalama yaşı istikrarlı bir şekilde artıyor. Peki, burada bir çelişki mi var? Aslında hayır. Benim 'daha genç ödüller' beklentimdeki mantık hatalı değil. Çünkü sorun, mantığımızda değil, dünyamızda.

YZ’nin tahminlerinin onaya dönüştüğü hız çağında benim düşüncem aslında tezimi doğrulayan bir paradoksa dönüşüyor. Yani Nobel'in yaşlanması, aslında eski değerlere göre ilerleyen ödül sürecinin gençleşmesi gerektiğinin bir kanıtı oluyor. Nobel’in en korktuğu şey, onayladığı bir keşfin yanlış çıkması.

Nobel, en az 50 yıl boyunca onay verdiği bilimsel kanıtın ‘temel taş’ olarak kalmasını ister. Ne var ki, Nobel’in 20 yılın üzerine çıkan onay sürecini YZ saniyelere indirmeye çalışırken bu ne kadar mümkün olabilir?

Her buluşun saniyeler içinde eski bir versiyona düşebildiği hız çağında, kriterler de değişir. Bu ortamda en zor başarı, ürettiği bilginin bir gürültüye dönüşmeden en uzun süre varlığını korumasıdır. Belki de ödüllendirme, bir nesneden, o kaosu yöneten iradeye veya kolektif zekâya kayar.

Nitekim 2024 Nobel Kimya Ödülü, bunun bir ilanı gibi. Amino asit dizisinden bir proteinin 3 boyutlu yapısını tahmin eden AlphaFold, aslında ödülü Demis Hassabis’le alan ilk yapay zeka sistemidir bir bakıma. Bu, bir ödülün ilk kez açıkça bir insan-makine ortaklığının eseri olarak kutlandığı andır.

Ancak Nobel, kesin kanıt arayışında devam ederse YZ sistemleri onu bir arşiv etiketine dönüştürebilir. Ya da yeni değerleri özümseyerek çağın ‘Yeni Nobellerini’ yaratır ve hızlanmış zekanın pusulası olmaya devam eder.

Bu düşünce deneyinde YZ çağının Nobel’in gelenekçi yapısına etkisini konuşuyoruz. Ortalama 10 yıldan 20 yılın üzerine çıkan onay süresinin Nobel için artık bir güvenceden çok bir handikap yaratıp yaratmadığını tartışıyoruz.

Sohbeti daha detaylı olarak Monolog'da okuyabilir veya YouTube kanalımda alt yazılı izleyebilirsiniz.

İyi Pazarlar..