37 - Broodje aap

In de 37e aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over broodje aap-verhalen. De media, en vooral ook sociale media, spelen een belangrijke rol in het doorvertellen, herhalen en in leven houden van deze verhalen. Maar waarom trappen we er iedere keer in? Te gast in de studio is dr. Peter Burger, docent journalistiek en nieuwe media aan de Universiteit Leiden en het brein achter de website Gestolen Grootmoeder, waar hij broodje aap-verhalen bijhoudt. Peter vertelt waar de naam broodje-aap vandaan komt: Ethel Portnoy was wereldwijd de eerste die dit soort verhalen verzamelde in haar boek Broodje Aap uit 1978. Maar het idee van virale verhalen is al ouder. Al in de 19e eeuw werden dergelijke verhalen verspreid via kranten, iedere keer weer in een iets andere vorm. Vincent merkt op dat het mensen broodje aap-verhalen altijd via verre, vage kennissen te horen krijgen, maar de originele bron blijft onbekend. Mediastudent Folkert Coehoorn maakte een item over een bekend broodje aap-verhaal ‘de smiley bende’, dat in 2003 volop in de media was. Deze bende zou meisjes de keuze bieden tussen een groepsverkrachting of een eeuwige glimlach door de mondhoeken in te snijden. Peter en Vincent leggen uit waarom dit verhaal zo tot de verbeelding spreekt. Linda vraagt aan Peter wat hij in zijn proefschrift bedoelt met de retorica van broodje aap-verhalen: wat doen mensen om zo’n verhaal en zichzelf geloofwaardig te maken? Hierbij zijn vooral de waarheid en de waarde van het verhaal belangrijk. Ondanks dat mensen niet zo zeker weten of het echt klopt, willen ze toch anderen waarschuwen en doorgeven wat verstandig gedrag is en wat niet. Linda stelt dat er een sterk moralistisch aspect is bij het doorvertellen van broodje aap-verhalen. Mediastudent Iris Verhulsdonk interviewde journalist Bart Braun over 1 april grappen. Tijdens het interview vertelt Bart over hoe hij twee keer als journalist in een 1 april grap trapte. Ook heeft hij als journalist wel eens meegewerkt aan een grap. Hij geeft aan dat dit vaak leuke verhalen zijn die je als journalist niet kunt laten lopen. Peter denkt dat dit ook de reden is waarom journalisten vaak broodje aap-verhalen verslaan. Linda vraagt zich af of sociale media ook worden ingezet om dit soort verhalen te ontkrachten. Peter legt uit dat het oorspronkelijke verhaal vanwege het veel grotere bereik vaak veel harder gaat dan het corrigeren. Vincent concludeert dat broodje aap-verhalen aantrekkelijk zijn om te vertellen en te horen: we willen graag een beetje gruwelen. Ook zit er een intrinsieke kwaliteit aan bepaalde verhalen die altijd terug zullen komen: nooit op precies dezelfde manier, maar altijd met een aanpassing die het relevant maakt voor deze tijd. Peter vult aan dat het maken van verhalen een van onze beste manieren is om zin te geven aan ons leven en de wereld. Linda: ook het waarschuwingsaspect speelt een grote rol in het tuinen in broodje aap-verhalen.