28 - Remakes

Kunst komt voort uit de unieke verbeelding van een individu. Althans, dat denken we graag. Maar als we kijken naar de fictieproducten van onze tijd, of het nu gaat om superheldenfilms of Fifty Shades of Grey, zien we dat media helemaal niet zo creatief zijn. We worden overspoeld door herbewerkingen. Hier zijn verschillende termen voor zoals remake of re-imagening. Er bestaat zelfs een apart vakgebied dat zich hiermee bezig houdt: adaptatiestudies. In deze aflevering duiken de Mediadoctoren in de hervertelling: gaat het om creatieve rijkheid of is het gewoon een vorm van diefstal? Dit doen we met Dan Hassler-Forest, Universitair Docent Engelse Taal en Cultuur. Het hervertellen van verhalen is altijd onderdeel geweest van de menselijke cultuur. De wetenschappelijk analyse van adaptaties vindt zijn oorsprong in de vroege filmwetenschap waarin de transformatie van boek naar film werd bevraagd. Iris maakte een korte geschiedenis van het sprookje. Hassler-Forest legt in reactie uit hoe sprookjes telkens onderhevig zijn aan een vertaalslag die in de eerste plaats iets zegt over de industriële vorm die verhalen in de twintigste eeuw hebben gekregen. Verhalen zijn niet langer een gemeenschappelijk erfgoed, maar onderdeel van een industrie met een concept van een auteur. We praten over de transitie van gemeengoed naar commerciële toe-eigening. Onze hele cultuurindustrie gebaseerd is op het idee van een franchise. Elk verhaal is intellectueel eigendom geworden en er moet betaald worden om dit te mogen gebruiken. Maar de vraag wie eigenaar is van een tekst is moeilijk te beantwoorden. De veelheid aan termen op dit gebied heeft met mode te maken, maar ook met marketing. Het is commercieel aantrekkelijker om iets te brengen als een creatieve bewerking omdat het dan de illusie van originaliteit heeft. Er is hier sprake van een paradox: iets maken wat radicaal anders en origineel is, maar dat voortbouwt op iets dat het grote publiek wel al kent. Linda interviewde Femke Halsema, die De Fractie bedacht. Deze politieke dramaserie is niet gebaseerd op Borgen, zoals veel mensen denken, maar eerder op Parks & Recreation. Dankzij de fictieve vorm kan Halsema veel meer vertellen over hoe het voelt om politiek te bedrijven dan in haar memoires. In onze tijd is eigenlijk alles een adaptatie geworden: we kunnen nergens van zeggen dat er nooit eerder iets was dat erop lijkt. Tegelijkertijd blijven grote mediaconglomeraten copyright claimen en vervolgen zij amateurs, die bijvoorbeeld fanfictie schrijven, met rechtszaken. Het is op dit moment moeilijk om juridisch vast te stellen wat intellectueel eigendom nog is of kan zijn. We concluderen dat makers pas de term remake of adaptatie gebruiken als het commercieel interessant is om te zeggen dat iets gebaseerd is op iets anders. Dit doet niets af aan de mogelijkheden die hervertellen biedt. Juist in de huidige hoeveelheid superheldenfilms zien we terug dat cultuur een gemeenschappelijk goed is.